Kultura ludowa Pomorza Gdańskiego

Siedzibą Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku jest trzykondygnacyjny budynek Spichlerza Opackiego wzniesiony za czasów opata Franciszka Mikołaja Zaleskiego na początku XVIII stulecia. Data ukończenia budowy (rok 1723), widnieje na kartuszu umieszczonym nad łukiem wejściowym, wykuta u podstawy herbu Godziemba.

Prezentowana w jego wnętrzach wystawa dotyczy tradycyjnych form gospodarki wiejskiej różnych grup etnicznych, zamieszkujących obszar Pomorza Gdańskiego: Kaszubów Kociewiaków, Borowiaków, Powiślan, Żuławian. Zgromadzony na ekspozycji materiał umożliwia prześledzenie podstawowych zajęć wymienionych grup etnicznych, związanych z codzienną egzystencją, jakimi były rybołówstwo, uprawa ziemi, hodowla zwierząt oraz domowe przetwórstwo spożywcze. Obejmuje swym zasięgiem czas, w którym gospodarka chłopska była jeszcze w dużym stopniu samowystarczalna i wiele niezbędnych narzędzi i sprzętów wyrabiano we własnym zakresie.

Chronologicznie wystawa dotyczy okresu od połowy XIX w. do drugiej połowy XX w., choć wiele znajdujących się na niej sprzętów zachowało formę sięgającą znacznie dłuższej przestrzeni czasowej.

Warunki naturalne tego obszaru kulturowego, liczne rzeki i jeziora, wybrzeże morskie, stwarzały sprzyjające warunki dla rozwoju różnych form rybołówstwa. Na wystawie zauważalne jest duże zróżnicowanie narzędzi pracy, od najprostszych, służących do połowu indywidualnego, do bardziej skomplikowanych, zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i sposobu posługiwania się nimi.

Najważniejszym zajęciem mieszkańców Pomorza, stanowiącym podstawę utrzymania była uprawa ziemi i związana z nią hodowla zwierząt. Zgromadzone w tej części ekspozycji narzędzia obrazują cały cykl prac rolnych: spulchnianie ziemi, orkę, pielęgnację roślin, zbiór i omłot.

Z uprawą ziemi ściśle powiązana była hodowla zwierząt. Źródło cennych produktów żywnościowych: mięsa, jaj, mleka, tłuszczy; surowców: skóry, wełny, pierza, rogu, włosia; nawozu niezbędnego do użyźniania ziemi. Powszechne zajęcie stanowiła hodowla pszczół. Niemal każdy gospodarz posiadał kilka uli. Najbardziej charakterystyczne dla tego obszaru były ule słomiane, popularnie zwane koszkami, które również możemy zobaczyć na ekspozycji.

Podstawą pożywienia ludności mieszkającej na wsi były w większości produkty pochodzące z własnego gospodarstwa. Znajdujące się na wystawie obiekty związane z gospodarstwem domowym dotyczą przetwórstwa zbóż, mięsa, mleka, ryb. Prezentujemy sprzęty i naczynia używane w obrębie kuchni i spiżarni, związane z przygotowaniem i spożywaniem posiłków.

W przylegającym do budynku spichlerza ogródku możemy podziwiać prace pomorskich artystów ludowych, wykonane podczas odbywającego się na jego terenie pleneru: malownicze kapliczki z umieszczonymi w ich wnętrzach figurami świętych oraz kilka uli figuralnych.

kuratorka: Teresa Przała
modyfikacje: Wiktoria Blacharska