Kolekcja Muzeum Narodowego w Gdańsku wzbogaciła się o znakomity zabytek rzemiosła artystycznego – osiemnastowieczny zegar kaflowy, sygnowany przez gdańskiego zegarmistrza Johanna Simona Betzmeyera, zachowany w komplecie z kuferkiem podróżnym.
Zakup został zrealizowany ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wytwórczość zegarmistrzowska w dawnym Gdańsku od połowy XVII wieku stała na bardzo wysokim, europejskim poziomie. Gdańscy zegarmistrze wytwarzali różne typy czasomierzy: stołowe, ścienne, szafowo-podłogowe, kominkowe. Wśród zegarów stołowych największą popularnością cieszyły się właśnie tzw. zegary kaflowe; do naszych czasów zachowało się około stu egzemplarzy. Czasomierz sygnowany przez Johanna Simona Betzmeyera, o standardowym mechanizmie, wyróżnia się bardzo efektowną, rokokową obudową ze złoconego mosiądzu, srebrną tarczą zdobioną repusowanymi motywami kwiatowymi i rozetkami z granatów o szlifie diamentowym oraz wskazówkami o biżuteryjnym charakterze, wykonanymi z czerwonego złota i wysadzanymi granatami. Dolna płyta mechanizmu, widoczna po otwarciu spodniej pokrywy obudowy, jest bogato dekorowana ażurowymi nakładkami o motywach masek i liściastej wici; zgodnie z ówczesną praktyką właśnie tam zegarmistrz umieścił swoją sygnaturę: Jo: Simon Betzmaӱr Dantzig. Każdy detal tego wyjątkowego przedmiotu, wykonanego na indywidualne zamówienie bardzo wymagającego zleceniodawcy, został starannie dopracowany, aby osiągnąć efekt spektakularnego, luksusowego wyrobu.
W komplecie z zegarem zachował się kuferek służący do przewożenia czasomierza, co jest wielką rzadkością. Kilka znanych obecnie futerałów na zegary kaflowe to przedmioty czysto użytkowe, pozbawione ozdób. Kuferek wykonany specjalnie dla czasomierza Betzmeyera jest wyrobem równie luksusowym jak zegar. Został oprawiony w czerwony safian ozdobiony wytłaczanym złoconym ornamentem i opatrzony mosiężnym zamkiem, ozdobnym zawiasem i antabką o rokokowej formie; w wieczku umieszczono okrągłe okienko ze szkłem powiększającym, przez które można obserwować tarczę zegara bez wyjmowania go z pudełka.
Twórca zegara – Johann Simon Betzmeyer był z pochodzenia Bawarczykiem. Przybył do Gdańska przed 1746 rokiem; w 1751 roku został mistrzem cechowym. Jego warsztat działał przez trzydzieści lat. Mimo tak długiego okresu aktywności zawodowej, wytwórczość Betzmeyera jest bardzo mało znana; jego sygnaturę noszą tylko cztery czasomierze odnotowywane obecnie w literaturze: trzy kaflowe oraz jeden powozowy. Dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kolekcji publicznej znalazło się jego wyjątkowe dzieło, przechowywane dotychczas w prywatnych kolekcjach w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych, nie publikowane w opracowaniach gdańskiego zegarmistrzostwa.
Organizator Muzeum Narodowego w Gdańsku:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Dotacja celowa w kwocie 840 000 zł na wydatki inwestycyjne ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa na realizację zadania: Nabycie kaflowego zegara wykonanego przez gdańskiego zegarmistrza Johanna Simona Betzmeyera
Na zdjęciach: Zegar kaflowy z kuferkiem podróżnym, Gdańsk, Johann Simon Betzmeyer, lata 60.–70. XVIII w.;
zegar: mosiądz złocony, odlewany, rytowany; stal; srebro trybowane, rytowane, szkło, czerwone złoto, granaty; wys. 9 cm, śr. 11,5 cm; kuferek: drewno, skóra barwiona, wytłaczana, złocona, okucia i uchwyt ze złoconego mosiądzu, szkło powiększające; wys. 11,5 cm, szer. 15 cm
