W ramach dotacji celowej na wydatki inwestycyjne ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa Muzeum Narodowe w Gdańsku nabyło w 2022 r. dzieła służące wzbogaceniu kolekcji muzealnej.

Album rycin i miniatura autorstwa Daniela Chodowieckiego

Dzięki dotacji MKiDN do Pracowni Grafiki Oddziału Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku zakupiono album rycin autorstwa Daniela Chodowieckiego oraz miniaturę przypisaną temu artyście.

Daniel Chodowiecki to rytownik i autor ilustracji do poczytnych dzieł literackich, naukowych i kalendarzy. Obecnie jest uważany za jednego z najważniejszych artystów oświeceniowej Europy. Jego dorobek jest imponujący – przeszło dwa tysiące rycin, ponad sto obrazów i miniatur oraz tysiące rysunków.

Dzięki tegorocznej dotacji udało się zakupić dużą część ilustracji Chodowieckiego wykonanych do składającego się z 10 ksiąg podręcznika Elementarwerk. Jego twórcą był Bernhard Basedow – oświeceniowy pedagog, założyciel szkoły Philantrophinum w Dessau. Była to szkoła dla dzieci z różnych warstw społecznych (oczywiście chłopców), w której nauka była dostosowana do dziecięcego sposobu myślenia, czucia i postrzegania świata. Uczono poprzez zabawę, rozmowę i poznawanie najbliższego otoczenia. Była to wówczas całkowita nowość. Właśnie do tej publikacji Chodowiecki wykonał aż 100 projektów do płyt akwafortowych, które przygotował we współpracy z kilkoma innymi rytownikami.

Dotacja umożliwiła zakup jeszcze jednego dzieła artysty – oprawioną w srebrną ramkę miniaturę z portretem Pani C.M. Tieden. Portrecik przedstawia damę w koronkowym czepku i takimże kołnierzu. Oprócz dekoracyjności kunsztowne koronki podkreślają status modelki, podobnie jak złote kolczyki. Dzięki napisowi na odwrocie możemy się dowiedzieć, że jest to portret 48-letniej kobiety z domu Schweizern, urodzonej w 1717 roku, a sportretowanej w roku 1765.

Miniatury Chodowieckiego wyróżniały się starannością wykonania. Ze względu na swe niewielkie rozmiary były idealnym prezentem i przypominały o najbliższych. Mogły też stanowić przedmiot kolekcjonerski. Ta zakupiona do zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku jest wyjątkowa między innymi dlatego, że to pierwsza miniatura w naszej kolekcji.

Daniel Chodowiecki (1726–1801) urodził się w Gdańsku. Jako siedemnastolatek wyjechał do Berlina, gdzie, pod okiem wuja, zamierzał rozwijać kupiecką profesję, jednocześnie kształcił swój artystyczny warsztat w pracowniach uznanych niemieckich twórców. Ostatecznie poświęcił się wyłącznie sztuce. Gdańsk odwiedził tylko dwa razy: w 1773 i 1780 roku. Efektem pierwszej podróży do rodzinnego miasta był album rysunków Dziennik podróży do Gdańska przedstawiający codzienne życie gdańszczan. Mieszkańcy Gdańska otaczali go wielkim szacunkiem. Ten sławny artysta, członek berlińskiej Akademii Sztuki, był chętnie goszczony w gdańskich domach i podmiejskich rezydencjach najbogatszych kupców.

Daniel Chodowiecki, „Kuchnia z rozmaitymi rodzajami żywności, dzieci przy stole”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „Rodzaje mieszkań”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „Uroki młodości i wieku podeszłego”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda, 1769-1774, akwaforta papier

Daniel Chodowiecki, „Ludzkie popędy i skłonności”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „O tolerancji religijnej”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „Przedstawienie historyczne”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „Przedstawienie historyczne”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „Przedstawienie historyczne z portretem Mosesa Mendelssohna”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „Umiejętności zwierząt”, rycina z podręcznika „Elementarwerk mit Kupfertafeln” Johanna Bernharda Basedowa, 1769-1774, akwaforta, papier

Daniel Chodowiecki, „Portret pani M. C. Tieden”, 1765, miniatura w srebrnej oprawie

Obraz Marka Modela

Zakup obrazu z cyklu Akty (2017) autorstwa prof. Marka Modela do Pracowni Malarstwa i Rysunku Współczesnego w Oddziale Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku wzbogacił kolekcję licznej reprezentacji prac profesorów akademickich trójmiejskich uczelni artystycznych, między innymi Władysława Lama, Witolda Frydrycha, Zdzisława Kałędkiewicza, Kazimierza Ostrowskiego, Władysława Jackiewicza czy Jerzego Zabłockiego. Do tej grupy należy także prof. Marek Model, którego twórczość wpisuje się w przedwojenno-powojenną linię rozwoju kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku od impresjonizmu, poprzez niemiecki ekspresjonizm po koloryzm i tzw. „szkołę sopocką”. W zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku dotychczas znajdowała się tylko jedna praca artysty – Pokłon Hermana Balka – zakupiona w 2018 roku.

Zakupiony obraz z cyklu Akty (2017) należy do nielicznych prac artysty nazywanych „sztandarami”, z uwagi na brak oprawy kompozycji płóciennych ramami. Ich tematem jest z reguły akt kobiecy. „Sztandary” były malowane bezpośrednio na podłodze pracowni artysty. Ich duże płaszczyzny umożliwiały budowanie dynamicznych układów form o wyjątkowym ładunku ekspresji.

Marek Model (1959–2020) – człowiek niezwykle zasłużony dla Gdańska jako artysta, ceniony pedagog gdańskiej ASP i niestrudzony organizator działań artystycznych w regionie (m.in. wieloletni kierownik Galerii Rysunku Nowa Oficyna, trzykrotny wiceprezes Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki).

Marek Model, Kompozycja z cyklu „Akty, 2017, akryl na płótnie

Projekty i rysunki Władysława Daszewskiego

Dział Teatralny Muzeum Narodowego w Gdańsku zakupił 21 projektów kostiumów i rysunków do programów teatralnych Władysława Daszewskiego, jednego z twórców nowoczesnej scenografii polskiej, znakomitego ilustratora książek i karykaturzysty. Prace pochodzą z powojennych spektakli z lat 50. i 60. XX wieku.

Prace Władysława Daszewskiego są dziś rzadko spotykane, na rynku antykwarycznym – poza plakatami i programami – raczej się nie pojawiają. W zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku nie ma projektów tego scenografa. Wprawdzie Daszewski nie pracował w teatrach trójmiejskich, ale jego projekty to klasyka polskiej szkoły scenografii. Obok Karola Frycza czy braci Pronaszków należał do najwybitniejszych teatralnych plastyków, którzy w latach 20. i 30. XX wieku przeprowadzili w polskim teatrze wielką reformę, proponując zupełnie nowe podejście do dzieła teatralnego.

Władysław Daszewski (1902–1971) studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, później w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. W latach 20. współpracował z redakcjami „Cyrulika Warszawskiego”, „Wiadomości Literackich” i „Robotnika”, a także z grupą Skamandra. Pierwsze dekoracje tworzył do programów kabaretowych, m.in. w „Cyruliku Warszawskim” i „Qui Pro Quo”. W teatrze zadebiutował w 1927 r. scenografią do Wojny wojnie A. Nowaczyńskiego w reżyserii L. Schillera (Warszawa, Teatr Polski). Odtąd współpracował z wieloma scenami warszawskim (Teatr Polski, Teatr Ateneum, Teatr Nowa Komedia, Teatr Mały, Teatr Aktora, Teatr Narodowy), a także lwowskimi (Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki, Lwowskim Państwowym Teatr Polski). W latach 1945–1949 był scenografem Teatru Wojska Polskiego w Łodzi. Od 1949 r. był stałym scenografem Teatru Narodowego, a w latach 1959–1961 pełnił funkcję dyrektora i kierownika artystycznego narodowej sceny. Jednocześnie współpracował z różnymi scenami warszawskimi oraz z innymi teatrami w kraju.

Władysław Daszewski, projekty kostiumów do „Cudu mniemanego, czyli Krakowiacy i Górale”, Wojciecha Bogusławskiego, reż. Leon Schiller, Teatr Narodowy, 1950, papier, ołówek, akwarele

Władysław Daszewski, projekty kostiumów do „Zemsty”, Aleksandra Fredro, reż. Ewa Bonacka, Teatr Narodowy, 1962, papier, ołówek, akwarele

Władysław Daszewski, projekty kostiumów do „Zemsty”, Aleksandra Fredro, reż. Ewa Bonacka, Teatr Narodowy, 1962, papier, ołówek, akwarele

Władysław Daszewski, projekt kostiumu do „Zemsty”, Aleksandra Fredro (Postolina), Teatr Narodowy im. Wojska Polskiego, Warszawa, reż. Bohdan Korzeniewski, 1953, brystol, ołówek, akwarela

Władysław Daszewski, projekt kostiumu do „Zemsty”, Aleksandra Fredro, Teatr Narodowy im. Wojska Polskiego, Warszawa, reż. Bohdan Korzeniewski, 1953, brystol, ołówek, akwarela

Władysław Daszewski, projekt kostiumu do „Amfitrio. Komedia we 3 aktach”, Franciszka Zabłockiego, Teatr TV, reż. Ewa Bonacka, 1968, papier, tusz, ołówek

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania „Zakup dzieł sztuki służących wzbogaceniu kolekcji muzealnej”.